İCRA İFLAS KANUNUNA GÖRE HACZEDİLEMEYECEK MALLAR
HACZEDİLEMEYECEK EV EŞYALARI
Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan birinin haczedilemezliği (İİK 82/1-3)
İcra iflas kanunu uyarınca haczedilemeyecek mallar 82. Maddede belirlenmiştir. Bunlar için icra iflas kanununa göre haczi kabil olmayan mallar makalemize göz atabilirsiniz.
Bu makalemizde İcra İflas Kanunu 82/1-3 gereği hangi şartlar altında borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu olan eşyaların haczedilemeyeciğine ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.
Şüphesiz öncelikle kanun maddesindeki "lüzumlu eşya" kavramına açıklık getirmek gerekecektir. Lüzumlu eşya kavramı öznel ve herkesin farklı anlam çıkaracağı bir kavram olduğu için bu kavramı doktrin ve Yargıtay kararları ışığında incelemek gerekecektir.
Yargıtay lüzumlu eşyayı şu şekilde tanımlamıştır:
" Burada lüzumlu olan eşyadan ne anlaşılması gerektiğinin üzerinde de durulması gerekir. Mütevazi bir hayat standardının sürdürülebilmesi ve içinde bulunulan sosyal statünün asgari koşullarının muhafazasını temine yarayan, borçlunun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya lüzumlu eşya olarak kabul edilmelidir."12. Hukuk Dairesi 2013/34641 E. , 2014/889 K.
2012 yılında getirilen bu değişiklik ile toplumda ev haczinin kaldırıldığı gibi bir algı oluşmuştur. Oysa ki bu doğru değildir. Alacaklı, alacağının temini için borçlunun mallarını fiilen haczedebilecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus borçlunun mütevazi hayat standardının sürdürülebilmesi için gerekli olan malların haczedilemeyecek olmasıdır.
Maddenin devamında ise aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan birinin haczedilemeyeceğinden bahsedilmiştir. Buradan anlaşılması gereken haciz mahallinde lüzumlu eşyanın birden fazla bulunması durumunda bunlardan bir tanesinin borçlunun mütevazı hayat standardını sürdürebilmesi için kendisine bırakılacağı, diğerlerinin ise haczedilebileceğidir. Yargıtay bu konuda televizyonu lüzumlu eşya kabul etmiş ve şöyle demiştir:
"Somut olayda; 22/05/2013 tarihli haciz tutanağında, şikayet konusu diğer menkullerin yanında 140 ekran led tv ile birlikte 15” led tv olmak üzere iki adet televizyonun da haczedildiği görülmektedir. İİK'nun 82/2. maddesine göre haczi istenen aynı eşyadan birden fazla bulunması durumunda bunlardan değerinin düşük olanının borçluya bırakılması, diğerinin ise haczedilmesi gerekir. O halde mahkemece, dosya içeriği ve bilirkişi raporuna göre değerinin daha düşük olduğu anlaşılan 15” boyutunda olan televizyonun borçluya bırakılarak 140 ekran olan televizyonun haczedilmezliğine dair şikayetin reddine karar verilmesi gerekirken aksi yönde hüküm tesisi isabetsizdir."12. Hukuk Dairesi 2013/34641 E. , 2014/889 K.
"Bütün bu açıklamalar ışığında, kural olarak ev eşyasının haczedilemeyeceği, ancak aynı amaca hizmet eden birden fazla eşya var ise birisinin haczedilebileceği kabul edilmelidir. Böyle bir durumda pek tabidir ki muhafazası satışı zahmetsiz olan, taliplisi fazla olan mal haczedilmelidir. Ancak lüzumlu olmayan ev eşyaları için de haczedilmezlik kuralı uygulanmamalıdır. Burada lüzumlu olan eşyadan ne anlaşılması gerektiğinin üzerinde de durulması gerekir. Mütevazi bir hayat standardının sürdürülebilmesi ve içinde bulunulan sosyal statünün asgari koşullarının muhafazasını temine yarayan, borçlunun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya lüzumlu eşya olarak kabul edilmelidir.
Somut olayda; mahkemece şikayete konu 24.05.2013 tarihli haciz tutanağına konu haciz işlemi değil, bu hacizden sonra yapılan 03.06.2013 tarihli haciz işlemi inceleme konusu yapılmış ve karara esas alınmıştır.
Şikayete konu 24.05.2013 tarihli haciz tutanağında, haczedilen eşyaların ikincisi olduğu belirtilmiş olup haczedilen eşyaların bir kısmının lüzumlu ev eşyası niteliğinde değil lüks eşya niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Haczi istenen aynı eşyalardan birden fazla bulunması durumunda bunlardan değerinin düşük olanının borçluya bırakılması, diğerinin ise haczedilmesi gerekir. O halde mahkemece, şikayete konu 24.05.2013 tarihli haciz işlemi yönüyle inceleme yapılarak, istemin birden fazla bulunan eşyalar ve mütevazi bir hayat standardının sürdürülebilmesi ve içinde bulunulan sosyal statünün asgari koşullarının muhafazasını temine yarayan, borçlunun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü lüzumlu eşya dışında kalan lüks eşya yönüyle reddine karar verilmesi gerekirken, istem konusu dışında kalan 03.06.2013 tarihli haciz işlemi yönünden eksik inceleme ile yazılı gerekçeyle hüküm tesisi isabetsizdir."12. Hukuk Dairesi 2013/32652 E. , 2013/39141 K.
"Haciz tutanağının incelenmesinde haczedilen "Show" marka tüplü televizyonun borçluya bırakılıp aynı amaca hizmet eden değeri daha yüksek olup satışı kolay olacak olan "Vestel" marka LCD televizyonun haczedilmesi, yine aynı gerekçe ile "Casper" marka tüplü bilgisayarın ve kasasının borçluya bırakılıp "Exper" marka bilgisayar kasası ve LCD bilgisayar monitörü ile "Mobee" marka tablet bilgisayarın ve "HP" marka dizüstü bilgisayarın haczi gereklidir. Ayrıca yukarıda belirtilen ilkeler uyarınca lüzumlu eşya sayılmayan "Goodmen" marka koşu bandı, "HP" marka yazıcı, "Canon" marka fotokopi makinesinin haczi isabetlidir."12. Hukuk Dairesi 2012/27279 E. , 2013/11536 K.
Kararlardan anlaşılacağı üzere Yargıtay aynı eşyadan birden fazla bulunması durumunda değeri düşük olan eşyanın borçluya bırakılması; değeri yüksek olan, talep görebilecek, kolayca paraya çevrilebilecek olan eşyanın haczedilmesi gerektiğini öngörmektedir.
İcra İflas Kanunu madde 82/son uyarınca icra memuru eşyanın haczinin caiz olup olmadığını değerlendirecek ve duruma göre kabul veya red kararı verecektir. İcra memuru bu kararı verirken keyfiyetten kaçınmalıdır. Karar dolayısıyla menfaati zedelenen taraflar icra memur muamelesini şikayet yoluna gidebileceklerdir.
"Öte yandan her ne kadar İİK'nun 82. maddesine 6352 sayılı kanunun 16. maddesi ile eklenen son fıkrasında, icra memuruna haczi talep edilen malların haczinin caiz olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma yetkisi verilmiş ise de; verilen bu takdir yetkisi keyfiliğe de yol açmamalıdır." 12. Hukuk Dairesi 2013/3365 E. , 2013/12821 K.
Maddenin ilk kısmından açıkça anlaşıldığı üzere "para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası" niteliği taşıyan eşyalar her zaman haczedilebilecektir. Bu konuda lüzumlu eşya kavramından subjektif olarak kişinin hangi eşyayı kendisi için lüzumlu gördüğü değil, objektif olarak herhangi bir insan için geçerli olabilecek mütevazı hayat standardı dikkate alınacaktır. Örneğin bir takının ya da bir vazonun aile yadigarı olduğu gerekçesiyle lüzumlu eşyalardan sayılması gerektiği iddiası icra memuru tarafından dinlenmeyecektir.
Avukat Deniz KURTAY ERDOĞAN