2004 SAYILI İCRA İFLAS KANUNUNDA HACZEDİLEMEYECEK HAK VE ALACAKLAR

2004 sayılı İcra İflas Kanunu uyarınca bazı hak ve alacakların haczedilmesi yasaklanmıştır. Bu haciz yasaklarının çeşitli sebepleri olup bazıları Anayasanın 17. Maddesi uyarınca uyarınca herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olmasının bir görünümü iken bazıları ise kamu düzenini korumayı amaçlamıştır. Zira İcra İflas Kanunu hazırlanırken kanun koyucu Türk Medeni Kanunu madde 2 gereği herkesin dürüstlük kuralı içerisinde borcunu ödemek saiki içerisinde hareket edeceğini düşünmüş bu kapsamda hem borçluyu, hem alacaklıyı hem de kanunun kişilerin mahvına sebep olup toplumda çeşitli suçlara yönelmesini önlemesi yönünden toplumun genel huzurunu korumayı amaçlamıştır. İİK madde 82 gereği haczedilemeyecek yani haczi kabil olmayan mallar şunlardır:

1. Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar,

2. Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,

3.Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri,

4. Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları
ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve mesleki için lüzumlu olan alat ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,

5. Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren
mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,

6. Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek
mahsül için lazım olan tohumluğu,

7. Borçlu bağ, bahçe veya meyva veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alat ve edevat,
Geçimi hayvan yetiştirmeye münhasır olan borçlunun kendisi ve ailesinin maişetleri için
zaruri olan miktarı ve bu hayvanların üç aylık yem ve yataklıkları,

8. Borçlar Kanununun 510 uncu maddesi mucibince haczolunmamak üzere tesis edilmiş
olan kaydı hayatla iratlar,

9. Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malül olanlara bağlanan emeklilik maaşları
ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri,
Askeri malüllerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve 1485 numaralı kanun hükmüne göre verilen inhisar beyiye hisseleri,

10. Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde
bağlanan maaşlar,

11. Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için tazminat olarak mutazarrırın kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar,

12. Borçlunun haline münasip evi,

13. Öğrenci bursları.

İcra İflas Kanunu'muzda sayılan haczi kabil olmayan mallar sınırlı sayı(numerus clasus) ilkesine tabi olup yorum ve kıyas yoluyla genişletilemez.

İcra memuru -yani uygulamada icra müdür ve yardımcıları- haczi istenen malın haczinin kabil olup olmadığını başka bir deyişle İcra İflas Kanunu çerçevesinde haczedilemeyecek mallardan olup olmadığını değerlendirecek ve buna göre bir karar verecektir. Talebin reddi halinde alacaklı, kabulü halinde ise borçlu icra memur muamelesini şikayet yoluna başvurabilecektir.

Haciz edilemeyen malların yanında bir de kısmen haczi mümkün olan mallar ve alacaklar kanunda sayılmıştır. Bunlara ilişkin bilgi aşağıda verilmiştir.

Kısmen Haczi Caiz Olan Mallar ve Alacaklar

1.Maaşlar

2.Tahsisat Ve Her Nevi Ücretler

3.İntifa Hakları Ve Hasılatı

4.İlama Müstenit Olmayan Nafakalar

5.Tekaüt Maaşları

6.Sigortalar Veya Tekaüt Sandıkları Tarafından Tahsis Edilen İratlar

Kanunda kısmen haczi mümkün olan mallar sınırlı sayıda sayılmış olup borçlu ve ailesinin geçinmesi için gerekli olan miktarı belirleme görevi icra memuruna bırakılmış ancak haczolunacak miktarın bunların dörtte birinden az olamayacağı belirtilmiştir.

Uygulamada kısmen haczi mümkün olan malların dörtte biri haczedilmektedir.

Kısmen haczedilen şeyler üzerinde birden fazla haciz varsa bu hacizler sıraya koyulacak, önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sıradaki hacze geçilemeyecektir.

Maddenin uygulanmasındaki başka bir problem ise icra dairesi tarafından gönderilen müzekkerelerde borç miktarının eksik yazılması, buna müteakip hacizden kesintiler yapan kişi ve kurumların bu miktara göre ödeme yapmayı erken kesmeleri sonucu oluşan sorumluluk durumudur. Buna maaş haczine ilişkin makalemizde ayrıntılı bir şekilde değindik.

Mevcut icra takibinizde alacaklı olarak borçlunun haczedilmezlik şikayeti ve meskeniyet iddiasıyla karşılaştıysanız ya da borçlu olarak haczi kabil olmayan mallarınızdan biri haczedilmişse süreleri kaçırmamak ve profesyonel bir yardım almak için mutlaka bir avukatla iletişime geçiniz.

Haczi kabil olmayan mallara ilişkin ayrıntıları öğrenmek için başlıkların üzerine tıklayarak konu ile ilgili açıklamaları ve Yargıtay kararlarını görebilirsiniz. Diğer makalelerimizi ziyaret ederek ayrıntılı bilgi edinmeyi unutmayınız.

Avukat Deniz KURTAY ERDOĞAN