2004 Sayılı İcra iflas kanunu'nun 82. Maddesinde haczedilemeyecek mallar tahdidi olarak sayılmış bu kapsamda Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya'nın haczedilemez olduğu hüküm altına alınmıştır.

​

Öncelikle bu hükmün uygulanabilmesi için borçlunun haciz sırasında bir meslek veya sanatla uğraşıyor olması ve kendisinin ve ailesinin geçimini anılan bu meslek veya sanat ile sağlıyor olmasıdır.

​

İhtilaflarda karşılaştığımız en önemli husus haczedilemeyecek malların tespiti açısından borçlunun bir meslek sahibi mi yoksa bir teşebbüs sahibi mi olduğu noktasındadır. Zira meslek sahibi sayıldığı durumlarda mesleği için gerekli olan her türlü eşya (alet, takımlar, giyim eşyası, kitaplar vs.) haczedilemeyecek ancak sermaye ağırlıklı bir teşebbüs sahibi sayıldığı zaman borçlunun malları haczedilebilecektir.

​

Konu ile ilgili eski tarihli olmasına rağmen hala geçerliliğini koruyan aşağıdaki Hukuk Genel Kurulu Kararı meslek ve teşebbüs ayrımını  şu şekilde açıklamıştır: 

"Şikayet konusu incelenirken borçlunun yaptığı işte sermaye ile emeğin karşılıklı oranları tespite çalışılır ve emeğin değerinin, sermayenin değerinden daha fazla olduğu görülürse “bir mesleğin” varlığına, aksi takdirde “bir teşebbüsün söz konusu olduğuna” hükmedilir" Hukuk Genel Kurulu’nun 02.12.1972 tarih ve 1972/572-974

​

Anılan içtihat gereği uygulamada "ekonomik kıstasın üstün tutulması" adı verilen bu incelemeye dayalı olarak söz konusu malların İİK 82/1-2 kapsamında kalıp kalmadığı belirlenecektir.

​

Konu ile ilgili bazı Yargıtay Kararları şöyledir:

​

Diş hekiminin faaliyette bulunduğu taşınmazın İİK 82/1-2 Kapsamında Haczedilemeyecek Mallardan Olmaması

"Somut olayda, borçlu diş hekimi olarak çalıştığını ve davaya konu haczedilen taşınmazları görevini icra etmek için muayenehane olarak kullandığını, dava konusu taşınmazların mesleğini sürdürebilmesi için gerekli eşya olduğunu ileri sürerek İİK'nun 82/1-2. maddesi kapsamında haczedilemezlik şikayetinde bulunmuştur. İİK'nun 82/1-2. maddesinde, borçlunun ekonomik faaliyetinin sermayeden ziyade bedeni çalışmasına dayanan mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşyanın haczedilemeyeceği öngörülmüştür. Davaya konu borçluya ait olan ve faaliyette bulunduğu taşınmazların, İİK'nun 82/1-2. maddesi kapsamında sayılan haczedilemeyecek mesleki eşya olarak kabulü mümkün değildir."12. Hukuk Dairesi         2016/16939 E.  ,  2017/8151 K.

​

​

Pastanenin Sermaye Ağırlıklı Aletlerinin İİK 82/1-2 Kapsamında Olmaması

"Somut olayda, borçlu pastane işletmekte olup, kendisinin sermaye ağırlıklı alet ve makinaları haczedilmiştir. Borçlunun faaliyetinin, sermayenin önem kazandığı teşebbüs olarak nitelendirilmesi gerekeceğinden, mahcuzların İİK'nun 82/1-2. maddesi kapsamında sayılan haczedilemeyecek mesleki eşya olarak kabulü mümkün değildir."12. Hukuk Dairesi         2016/10076 E.  ,  2017/1314 K.

​

​

İİK 82/1-2 maddesinin meslek ve sanat sahibi olmayı gerektirmesi yönünden yalnızca gerçek kişilere uygulanabilirliği

"Somut olayda, borçlu ... bir ticari şirket olup, kendisinin sermaye ağırlıklı makinaları haczedilmiştir. Borçlu şirketin faaliyetinin, sermayenin önem kazandığı teşebbüs olarak nitelendirilmesi gerekeceğinden, mahcuzların İİK'nun 82/1-2.maddesi kapsamında sayılan haczedilemeyecek mesleki eşya olarak kabulü mümkün değildir. Kaldı ki ancak gerçek kişiler meslek ve sanat sahibi olabileceğinden anılan madde hükmü de sadece gerçek kişi borçlular yönünden uygulanabilecektir."12. Hukuk Dairesi         2015/11458 E.  ,  2015/17867 K.

​

​

Maden işletmesinin sermaye ağırlıklı bir teşebbüs olması

"Somut olayda borçlu şirketin yaptığı iş, maden işletmesi ile ilgili ticari iş olup şikayete konu eşyalar anılan teşebbüsün mallarıdır. Bir ticari işletme dolayısıyla teşebbüs olan maden işletmeciliğinde sermayenin değeri emeğin değerinden fazladır. Bu nedenle haczedilen mallar, İİK'nun 82/1. maddesinin 2.bendi kapsamında kabul edilemeyeceğinden ve mesleki eşya sayılamayacağından haczi kabildir." 8. Hukuk Dairesi         2013/13430 E.  ,  2014/541 K.

Market-Şarküteri işletmeciliğinde soğutucuların haczedilebileceği

"Somut olayda bir ticari işletme dolayısıyla teşebbüs olan market-şarküteri işletmeciliğinde sermayenin değeri emeğin değerinden fazladır. Bu nedenle soğutucu İİK.'nun 82/1. maddesinin 2.bendi kapsamında kabul edilemez. Yine gıda maddelerinin kolay bozulacak nitelikte olmaları haczine engel teşkil etmez.
Bu durumda mahkemece şikayetin kabulüne karar verilmesi gerekirken reddi isabetsizdir."12. Hukuk Dairesi         2013/18249 E.  ,  2013/28000 K.

  

Her ne kadar kanun koyucu ilgili maddede EKONOMİK FAALİYETİ, SERMAYESİNDEN ZİYADE BEDENÎ ÇALIŞMASINA DAYANAN BORÇLUNUN MESLEĞİNİ SÜRDÜREBİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN HER TÜRLÜ EŞYANIN HACZEDİLEMEZLİĞİ'ni kural olarak koymuşsa da anılan kanunda haczedilemez malları saydıktan sonra İcra İflas Kanunu madde 82/2'de buna bir istisna getirmiştir. Buna göre bu malların değerinin fazla olması durumunda bedelinden haline münasip bir kısmı borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılabilecektir. Örneğin bir diş hekiminin muayenehanesinde son model ve emsallerine göre en üst seviye bir otoklav kullanıyor olması halinde bilirkişi marifetiyle bir inceleme yapılarak diş hekimine haline münasip bir otoklav alacak kadar uygun bir bedel bırakılmak üzere son model ve fiyatı yüksek olan otoklav haczedilerek satışı gerçekleştirilebilecektir.

​

İcra İflas Kanunu madde 82/1-2 gereği haczedilemeyecek mallar hükmünün uygulanması açısından bu nitelikte bir malının haczedildiğini düşünen borçlu şikayet yoluna başvurabileceği gibi İcra İflas Kanunu 82/4 uyarınca haciz talebi reddedilen alacaklı da şikayet yoluna başvurabilecektir.
 

Avukat Deniz KURTAY ERDOĞAN